یکی از ترس‌های همیشگی سازندگان کانال یوتیوب دریافت اخطار نقض قوانین کپی رایت یوتیوب برای ویدئوهای آپلود شده است. یوتیوب قوانین سختی برای استفاده از محتواهای ویدئویی، صوتی و تصویری دیگران دارد. در صورتی که به طور عمدی یا حتی سهوی از محتوایی استفاده کنید که حق کپی رایت داشته باشد، برایتان اخطار نقض قوانین کپی رایت ارسال خواهد کرد. البته ماجرا به همین‌جا هم ختم نمی‌شود. برای مثال اگر در یک دوره زمانی بیش از سه اخطار کپی رایت دریافت کنید، این اتفاق منجر به بسته شدن اکانت یوتیوب‌تان خواهد شد. همچنین اگر مالک اثر مدعی حق کپی رایت باشد، ممکن است اکانت‌تان مسدود شده یا محتوای تولیدی شما حذف شود. به همین خاطر باید با قوانین کپی رایت در یوتیوب آشنا باشید.

خوشبختانه با رعایت برخی از نکات عملی می‌توان جلوی چنین اتفاقاتی را گرفت. در این مقاله دستورالعمل‌هایی را جمع‌آوری‌ کرده‌ایم که آگاهی از آن‌ها به داشتن درک صحیح‌تری از قوانین کپی رایت کمک می‌کند.

قانون حق کپی رایت چیست؟

قبل از اینکه بخواهیم درباره کپی رایت یوتیوب صحبت کنیم، خوب است که درک صحیح از قانون حق کپی رایت داشته باشیم. به زبان ساده، کپی رایت (copyright) یک حق مالکیت معنوی است که از تولیدکنندگان اصلی آثار محافظت می‌کند. این آثار شامل آهنگ‌ها، ویدئوها، متن‌های مکتوب و سایر آثار هنری می‌شود. به بیان دیگر اگر محتوایی مانند موسیقی یا ویدئو تولید کرده‌اید یا آن را از تولیدکننده خریداری کرده‌اید، حق کپی رایت آن متعلق به شماست.

دارنده حق کپی رایت می‌تواند تعیین کند که افراد دیگر چگونه امکان استفاده و اشتراک‌گذاری محتوای تولیدی را دارند. ممکن است تولیدکننده برای استفاده دیگران مبلغ مشخصی را طلب کند یا حتی صرفاً با درج منبع اجازه حق استفاده را به دیگران بدهد.

نکته مهم اینکه حق کپی رایت با داشتن مجوز استفاده متفاوت است و نباید آنها را باهم اشتباه گرفت. شما ممکن است آهنگی را از یک منبع قانونی خریداری کنید؛ اما این خرید صرفاً به معنای مجوز استفاده از آهنگ برای مصارف شخصی است. شما اجازه دارید این آهنگ را بشنوید یا برای دوستان‌تان پخش کنید. ولی اجازه اشتراک‌گذاری آن را در پادکست یا ویدئوی یوتیوب ندارید؛ زیرا شما حق کپی رایت آهنگ را خریداری نکرده‌اید.

نقض قوانین کپی رایت یوتیوب چیست؟

نقض قوانین کپی رایت در یوتیوب زمانی اتفاق می‌افتد که از محتوایی استفاده کنید که خودتان تولید نکرده‌اید. این محتوا ممکن است چند ثانیه از یک آهنگ، ویدئو یا حتی یک تصویر باشد؛ اما اگر همین محتوا شامل حق قانون کپی رایت شود، بلافاصله سیستم مدیریت محتوای یوتیوب آن را تشخیص داده و به دلیل نقض قوانین یوتیوب، برایتان اخطار نقض قوانین کپی رایت را ارسال می‌کند.

سیستم تشخیص حق کپی رایت یوتیوب را اغلب با اسم «Content ID» می‌شناسند که یک سیستم مدیریت محتوا با فرایند تشخیص حق کپی برداری است و از الگوریتم‌های پیشرفته‌ای برای این کار بهره می‌برد. ابزار مدیریت Content ID پس از اینکه ویدئوی جدیدی روی یوتیوب منتشر می‌شود، آن را اسکن کرده و به دنبال شباهت‌هایی می‌گردد که ممکن است با سایر محتواهای منتشر شده در بستر یوتیوب داشته باشد. این شباهت می‌تواند بخشی از یک آهنگ، ویدئو یا تصویر باشد. سپس در صورتی که چنین شباهت‌هایی پیدا شود، یوتیوب موارد نقض حق کپی رایت را بررسی کرده و در صورتی که این قوانین را زیر پا گذاشته باشید، برایتان اخطار کپی رایت ارسال می‌کند.

در صورت دریافت اخطار نقض کپی رایت در یوتیوب چه کار باید کرد؟

اگر سیستم شناسه محتوا یا همان Content ID یوتیوب کپی بودن بخشی از محتوای شما را تشخیص دهد، ابتدا اخطاریه نقض کپی رایت یوتیوب برایتان ارسال می‌شود. سپس خالق اصلی محتوا به مدت ۳۰ روز فرصت خواهد داشت تا پیگیر حق قانونی خود شود؛ اما اگر این مدت سپری شده و شخص مالک پاسخی ندهد، به طور خودکار ادعای مالکیت ویدئو منقضی می‌شود. البته این نقض مالکیت فقط یک سمت ماجرا خواهد بود؛ زیرا همچنان به مدت ۹۰ روز اخطاریه نقض قانون کپی رایت روی کانال شما باقی می‌ماند.

همچنین در صورتی که خالق اثر پیگیر کپی رایت شود، لازم است در صورت امکان با شخص موردنظر ارتباط برقرار کرده و رضایت او را جلب کنید. در غیر این صورت حتی ممکن است کانال شما مسدود یا حذف شود.

نکته دیگر اینکه اگر مطمئن هستید قانون کپی رایت را نقض نکرده‌اید، می‌توانید در برابر دریافت اخطاریه، دفاعیه خود را ارسال کنید و خواستار رفع اخطاریه شوید. البته بهتر است فقط زمانی این کار را انجام دهید که مطمئن هستید محتوای شما هیچ مورد نقض کپی رایتی ندارد.

در نهایت اینکه اگر اخطاریه نقض کپی رایت در یوتیوب را دریافت کرده‌اید، لازم است حواستان بیشتر به محتواهای جدید باشد؛ زیرا اگر در این مدت اخطاریه تازه‌ای دریافت کنید، مجدداً این ۹۰ روز برایتان تمدید می‌شود. همچنین در صورت دریافت سومین اخطاریه، کانال یوتیوب‌تان مسدود شده و از فعالیت در این پلتفرم محروم خواهید شد.

انواع اخطاریه‌های نقض قانون کپی رایت در Youtube

الگوریتم‌های هوشمند یوتیوب همواره به طور خودکار محتواهای آپلودی را بررسی می‌کنند تا موارد نقض حق کپی رایت را تشخیص دهند. اخطاریه‌هایی که توسط سیستم تشخیص حق کپی رایت یوتیوب ارسال می‌شود را اصطلاحاً «YouTube Copyright Claim» می‌نامند. تمام مواردی که تا اینجا درباره آن صحبت کردیم، مربوط به همین نوع از اخطاریه‌ها می‌شود؛ اما در برخی از موارد ممکن است شخص مالک اثر به طور مستقیم نسبت به استفاده از محتوای خود اعتراض داشته باشد و مدعی شود محتوای استفاده شده متعلق به شخص اوست. در این صورت شخص مالک درخواستی برای حذف ویدئو ارائه می‌کند که با ‌عنوان اخطار «DMCA» شناخته می‌شود.

اصطلاح DMCA مخفف عبارت Digital Millennium Copyright Act یا همان قانون کپی رایت هزاره دیجیتال است. این سبک از اخطاریه‌ها که مستقیماً از طرف شخص مالک مطرح می‌شود، در یوتیوب با عنوان «YouTube Copyright Strike» شناخته شده و اهمیت بیشتری هم دارند. در این مواقع یوتیوب ابتدا از شخص مالک می‌خواهد که اطلاعات دقیق‌تری درباره ادعای مالکیت خود ارسال کند. سپس در جهت پایبندی به قوانین کپی رایت DMCA به طور خودکار محتوای شما را از کانال یوتیوب حذف می‌کند. البته این حذف موقت بوده و برای پیگیری روند حل اختلاف است. در نهایت اما اگر نقض کپی رایت توسط مالک اثبات شود، ممکن است نتیجه این نقض، بسته شدن اکانت یوتیوب شما یا حذف محتوا باشد.

بایدها و نبایدهای قانون کپی رایت در یوتیوب

اگر عبارت «copyright on youtube» را جستجو کنید، در همان لینک‌های اول می‌توانید مجموعه قوانین کپی رایت در یوتیوب را پیدا کنید. بر اساس اولین قانون این پلتفرم سازندگان ویدئوهای یوتیوب فقط باید محتوایی را منتشر کنند که خودشان ساخته‌اند یا اینکه مجاز به استفاده از آن هستند. به بیان دیگر، یوتیوبرها مجاز به استفاده از ویدئوهای دیگران نیستند. همچنین حق استفاده از محتوایی که قانون کپی رایت شاملش می‌شود را نیز ندارند. برای مثال استفاده از آهنگ‌های دیگران یا بخش‌هایی از فیلم‌ها، ویدئوها یا سایر محتواهای تصویری، اگر بدون مجوزهای لازم انجام شود، شامل حق قانون کپی رایت خواهد بود.

اگر نمی‌خواهید درگیر قوانین کپی‌رایت یوتیوب شوید، لازم است حواستان به یک سری بایدها و نبایدها باشد. برخی از این نکات باید و نباید را در ادامه آورده‌ایم.

نکات استفاده از موسیقی در محتوای یوتیوب

بسیاری از تولیدکنندگان محتوا برای جذابیت بیشتر از موسیقی‌ در تولید محتوای خود استفاده می‌کنند؛ اما حواسشان به نقض قوانین کپی رایت یوتیوب نیست. اگر نمی‌خواهید گرفتار اخطاریه‌های کپی رایت شوید، نکات زیر را هنگام استفاده از قطعات موسیقی در نظر داشته باشید:

• اگر قصد استفاده از یک قطعه موسیقی خاص را دارید، باید از تمام کسانی که حق کپی رایت آهنگ را دارند، اجازه بگیرید.
• اگر برای ساخت ویدئو نیاز به قطعات موسیقی دارید، می‌توانید از منابع رایگانی استفاده کنید که مورد تایید یوتیوب هستند و شامل حق کپی رایت نمی‌شوند. کتابخانه صوتی یوتیوب (YouTube audio library) و سایت Promo.com گزینه‌های خوبی برای استفاده رایگان از موسیقی‌های منتشر شده هستند. همچنین می‌توانید در سایت‌هایی مثل Audiojungle با پرداخت هزینه لایسنس حق استفاده از قطعات موسیقی را خریداری کنید. البته این گزینه برای کاربران ایرانی کمی دردسرساز است.
• برخی از تولیدکنندگان اجازه می‌دهند که دیگران آزادانه از قطعات موسیقی‌ آن‌ها استفاده کنند. فقط به این شرط که در هنگام استفاده ذکر منبع کنید و از تولیدکنندگان نام ببرید. این نوع از محتواهای موزیکال با عنوان Creative Commons music شناخته می‌شوند و استفاده از آن‌ها با ذکر منبع مجاز است.
• اگر مطمئن نیستید که یک قطعه موسیقی شامل حق کپی رایت می‌شود یا خیر، بهتر است قید آن را بزنید و از قطعات مشابه استفاده کنید؛ زیرا گرفتن اخطار نقض قوانین کپی رایت در یوتیوب ارزشش را ندارد.
• نکته مهم اینکه متن‌های نوشتاری و چاپ شده هم شامل حق قانون کپی رایت می‌شوند. پس فکر نکنید که استفاده از متن ترانه‌ها بدون کسب اجازه از ناشر شامل نقض قانون کپی رایت نمی‌شود.
• همچنین فراموش نکنید که قانون کپی رایت هیچ ارتباطی به میزان استفاده شما ندارد. حتی اگر فقط در حد چند ثانیه از یک موسیقی را استفاده کنید، شامل قانون کپی رایت می‌شوید.
• نکته آخر اینکه صرفاً اسم بردن از نام هنرمند یا سازنده مشکل قانون کپی رایت را حل نمی‌کند. برای استفاده مجاز از تولیدات دیگران باید از آنها اجازه رسمی داشته باشید و حتی ممکن است مجبور شوید حق اشتراک‌گذاری اثر را با پرداخت مبلغی خریداری کنید.

نکات استفاده از محتوای تصویری در یوتیوب

موسیقی تنها موردی نیست که ممکن است ناقض حق کپی رایت باشد. در برخی از مواقع استفاده از تصاویر یا ویدئوهای دیگر هم مشکل‌ساز می‌شود. برای جلوگیری از نقض قانون کپی رایت در یوتیوب، هنگام استفاده از تصاویر یا ویدئوهای دیگر این نکات را رعایت کنید:

• اگر می‌خواهید از تصاویر، ویدئوها یا آثار هنری دیگران استفاده کنید، باید از کسانی که حق کپی رایت اثر را دارند، کسب اجازه کرده باشید.
• اگر در جستجوی ویدئوها یا تصاویری هستید که شامل قانون کپی رایت نباشند، می‌توانید از سایت‌های رایگان مثل Promo.com استفاده کنید.
• برای آگاهی از محتواهایی که اجازه انتشار دارند، می‌توانید از سایت Wikimedia Commons کمک بگیرید. ویکی مدیا وب‌سایتی است که تصاویر، صداها و سایر فایل‌های رسانه‌ای را به طور رایگان در دسترس عموم قرار می‌دهد. استفاده از این فایل‌ها تا زمانی که از هنرمند تولیدکننده نام ببرید، هیچ مشکلی ندارد.
• اگر مطمئن نیستید که فیلم یا تصویری که استفاده کرده‌اید، شامل قانون کپی رایت می‌شود یا خیر، بهتر است قید آن را بزنید و به دنبال محتوای مشابه باشید.
• کپی یا تقلید از آثار هنری نیز شامل قانون کپی رایت می‌شوند. در نتیجه نمی‌توانید این آثار را با تغییر و ویرایش هم استفاده کنید. حتی طرح‌های ساده نیز ممکن است شامل حق قانون کپی رایت یوتیوب باشند.
• صرفاً ذکر کردن نام هنرمند یا تولیدکننده تضمین امکان استفاده از آثار آن‌ها نیست. در هر صورت برای استفاده نیاز به کسب مجوز از افراد یا شرکت‌های تولیدکننده دارید.

پیش از بررسی یکی دیگر از مباحث مهم در قوانین محتوای یوتیوب از شما دعوت می کنیم در صورتی که قصد کسب درآمد از یوتیوب را دارید به مقاله یوتیوب به ازای هر ویو چقدر پول میده هم سر بزنید.

حق استفاده منصفانه یا Fair Use در یوتیوب چیست؟

بر اساس قوانین کپی رایت یوتیوب اگر از محتوای دیگران با اهدافی مثل آموزش، پژوهش، تهیه گزارش خبری یا بررسی آثار استفاده ‌کنید، محتوای تولیدی شما تحت عنوان «Fair Use» یا «حق استفاده منصفانه» تعریف می‌شود و نقض کننده قوانین کپی رایت نیست. برای مثال اگر حوزه فعالیت شما بررسی آلبوم‌های موسیقی یا بازی‌های تازه منتشر شده باشد، می‌توانید با خیال راحت به تولید محتوا بپردازید؛ زیرا استفاده شما از محتواهای منتشر شده با هدف بررسی بوده است. در نتیجه این کارتان نقض قوانین کپی رایت نیست.

ساده‌ترین مثال برای حق استفاده منصفانه گیمرهایی هستند که از محیط بازی‌ها فیلم‌های بررسی یا آموزشی منتشر می‌کنند؛ این دسته از محتواها تحت همین گزینه استفاده منصفانه تعریف می‌شوند. حتی می‌توان گفت که بررسی‌ها یا معرفی‌های این شکلی، نوعی تبلیغ برای بازی‌های جدید است. به همین خاطر سازندگان بازی هم اغلب مشکلی با این مسئله ندارند.

اصطلاح «Fair Use» یک مفهوم حقوقی است که اجازه می‌دهد تا کاربران دیگر از مطالب دارای حق کپی رایت، بدون کسب مجوز یا پرداخت هزینه، با اهداف خاصی استفاده کنند؛ اما استفاده از محتوای دیگران تحت عنوان استفاده منصفانه الزامات بسیاری دارد و در نهایت این خود شما هستید که باید تشخیص بدهید محتوای تولیدی شما در یکی از زیرمجموعه‌های استفاده منصفانه قرار می‌گیرد یا خیر.

نکته مهم اینکه تصورات نادرستی درباره حق استفاده منصفانه وجود دارد. برای مثال برخی از تولیدکنندگان تصور می‌کنند که حق استفاده از هر محتوایی را دارند، زیرا فقط چند ثانیه از آن را مورد استفاده قرار می‌دهند؛ اما در قوانین کپی رایت یوتیوب چنین چیزی وجود ندارد. نکته دیگر اینکه اگر می‌خواهید از محتوای دیگران بر اساس قوانین Fair Use بهره ببرید، حواستان باشد که محتوا را از منابع اصلی و تایید شده برداشته باشید؛ زیرا استفاده از منابع کپی شده یا تایید نشده، مقررات Fair Use را باطل می‌کنند.

استفاده از منابع مجاز برای جلوگیری از نقض قوانین کپی رایت

بسیاری از یوتیوبرها توانایی این را ندارند که محتوای تصویری و صوتی خود را از صفر تا صد تولید کنند. در نتیجه نیاز به استفاده از محتواهای در دسترس دارند. از طرفی اینکه بخواهید برای استفاده از هر آهنگ یا تصویر به دنبال سازنده اصلی و کسب مجوزهای لازم باشید، عملاً امکان‌پذیر نیست. اینجاست که عضویت در سایت‌هایی مثل Promo به کار یوتیوبرها می‌آید.

برای مثال سایت پرومو بیش از ۱۱۰ میلیون تصویر و ویدئو را با مجوز استفاده مادام‌العمر جمع‌آوری کرده است. به این شکل کاربران یوتیوب می‌توانند با عضویت در این سایت از تمامی محتواها با خیال راحت استفاده کنند. همچنین کتابخانه صوتی یوتیوب هم بیش از هزار و پانصد موسیقی مجاز دارد که برای تمامی کاربران یوتیوب در دسترس است.

از دیگر سایت‌هایی که برای تولیدکنندگان محتوا مفید هستند، می‌توان به دو منبع Wikimedia Commons و Creative Commons music و کتابخانه موسیقی یوتیوب اشاره کرد.

استفاده از محتوای Public Domain در ویدئوهای یوتیوب

بر اساس قوانین آمریکا موسیقی‌هایی که تا قبل از سال ۱۹۲۶ تولید شده باشند، شامل قانون حق کپی رایت نمی‌شوند و متعلق به تمامی مردم هستند. در نتیجه استفاده از آن‌ها در یوتیوب نیز مشکلی ایجاد نمی‌کند. این مورد درباره تصاویر و ویدئوهایی که تحت مالکیت عمومی باشند هم برقرار است. برای اینکه مطمئن شوید موسیقی انتخابی شما تحت این شرایط قابل استفاده هست یا خیر، باید نام آن را جستجو کنید و ببینید تاریخ انتشار آن به چه زمانی برمی‌گردد.

سخن آخر

یوتیوب در راستای پایبندی به قوانین کپی رایت خط مشی‌های سخت‌گیرانه‌ای دارد. به همین خاطر اگر قصد دارید کانال یوتیوبی راه‌اندازی کنید، پیشنهاد می‌کنیم ابتدا قوانین و خط مشی‌های این پلتفرم را با دقت مطالعه نمایید. همچنین حواستان به موارد نقض قوانین کپی رایت یوتیوب هم باشد تا کمتر دچار مشکل شوید. در این مقاله درباره کپی رایت در یوتیوب صحبت کردیم. اگر درباره این موارد سوال دیگری دارید، در کامنت‌ها پاسخگوی شما خواهیم بود.