درک تفاوت SEO و SEM کمی پیچیده است؛ خصوصاً که خیلی وقتها دو اصطلاح بهینهسازی برای موتورهای جستجو (SEO) و (SEM) در کنار هم قرار میگیرند؛ در حالی که این دو تفاوتهای متعددی باهم دارند. تا جایی که میتوان سئو را از زیرمجموعههای بازاریابی برای موتورهای جستجو در نظر گرفت. تفاوت اصلی این دو در اهدافی است که دنبال میکنند. در استراتژی سئو هدف دستیابی به ترافیک ارگانیک بیشتر و رسیدن به رتبههای برتر صفحه نتایج است؛ در بازاریابی موتور جستجو اما هدف جذب ترافیک و دیده شدن در صفحه نتایج بهوسیلهی ترافیک ارگانیک و تبلیغات پولی کلیکی است.
به جز این مورد، برای بازاریابی موتور جستجو و سئو از تفاوتهای دیگری هم میتوان حرف زد. در جدول زیر خلاصهای از این تفاوتها را مشاهده میکنید. در ادامه با جزئیات بیشتری دربارهی مزایای هرکدام و اشتباهات رایج در درک SEO و SEM صحبت میکنیم.
فاکتور مقایسه | بازاریابی موتور جستجو | بهینهسازی برای موتور جستجو |
تعریف | استفاده از سئو وبسایت و تبلیغات با هدف جذب ترافیک و مشتریان بالقوه از طریق نتایج جستجو | استفاده از ابزارها و تکنیکهای مختلف برای تولید محتوا و کسب رتبههای برتر در صفحه نتایج |
استراتژی | تمرکز بر کمپینهای تبلیغات کلیکی، یافتن کلمات کلیدی هدفمند، طراحی صفحات لندینگ تبلیغات و جذب مشتریان بالقوه | تمرکز بر تحقیق کلمات کلیدی، تولید محتوا، لینکسازی داخلی، بهینهسازی سایت و کسب رتبه در صفحه نتایج |
سرعت رسیدن به اهداف | مناسب برای اهداف کوتاهمدت
دستیابی به نتایج دلخواه در کمتر از ۲۴ ساعت |
مناسب برای رسیدن به اهداف بلندمدت
دستیابی به نتایج با یک استراتژی حداقل ۳ تا ۶ ماهه |
پایداری نتایج | کاهش شدید ترافیک سایت با پایان تبلیغات کلیکی | دستیابی به نتایج پایدار و بلندمدت |
اهداف بازاریابی | افزایش سریع فروش محصولات، اجرای کمپینهای مناسبتی، تست و تحقیقات بازار | برندسازی، جلب اعتماد کاربران، افزایش اعتبار پیش موتورهای جستجو |
هزینه | نیازمند پرداخت هزینه به ازای هر کلیک
افزایش هزینه تبلیغات برای کلمات پر رقابت. هزینه بیشتر نسبت به سئو |
نیازمند پرداخت هزینه برای تولید محتوا، استخدام سئوکار، انتشار رپورتاژ و تهیهی ابزارهای سئو.
عدم نیاز به پرداخت هزینه به ازای هر کلیک |
کنترل و انعطافپذیری | کنترل کامل بر کلمات کلیدی، ترافیک جذب شده و تنظیمات هدفگیری مخاطبان | کنترل محدود بر ترافیک جذب شده و وابستگی به الگوریتم موتورهای جستجو |
قبل از اینکه سراغ بررسی تفاوتهای سئو و بازاریابی موتور جستجو برویم، پیشنهاد میکنیم مقالهی «SEM چیست و چگونه باعث افزایش فروش میشود؟» را بخوانید.
تفاوت SEO و SEM چیست؟ آشنایی مقدماتی
کسبوکارها برای اینکه در گوگل (یا سایر موتورهای جستجو) رتبه بگیرند، دو راهکار دارند. یکی اینکه به دنبال جذب ترافیک ارگانیک باشند یا اینکه سراغ جذب ترافیک هدفمند از طریق تبلیغات بروند. اگر با SEO آشنا باشید، میدانید که در استراتژیهای سئو از تولید محتوا، بهینهسازی سایت، لینکسازی و تکنیکهای دیگر برای جذب ترافیک ارگانیک استفاده میشود. اجرای استراتژیهای سئو زمانبر بوده و نیاز به صبر و استمرار دارد (برای درک بهتر موضوع، مقاله سئو چیست را مطالعه کنید).
در کنار سئو کسبوکارها ممکن است سراغ تبلیغات کلیکی (PPC) در موتورهای جستجو هم بروند. برای مثال به کمک گوگل ادز میتوانید در موتور جستجوی گوگل بهسادگی تبلیغ کنید. اگر همین امروز صبح در گوگل ادز کمپین تبلیغاتی بسازید، احتمالاً تا عصر میتوانید اسم سایتتان را در صفحهی نتایج گوگل ببینید. دستیابی سریع به نتایج دلخواه از مزیتهای اصلی تبلیغات گوگل ادز است.
در بازاریابی موتورهای جستجو یا همان Search Engine Marketing هر دوی این راهکارها مورد استفاده قرار میگیرند. هدف اصلی در SEM دیده شدن در صفحه نتایج و جذب مشتریان بالقوه از طریق آن است. به همین دلیل میتوان گفت تبلیغات کلیکی و سئو زیرمجموعهها یا ابزارهای بازاریابی موتورهای جستجو هستند.
نکته دیگر اینکه اخیراً گوگل از قابلیت AI Search یا همان Google AI Overviews هم رونمایی کرده است؛ اگر مدیر مارکتینگ یا سئوکار هستید، برای بازاریابی در موتورهای جستجو باید حواستان به SGE و امکانات آن هم باشد. در ادامه دربارهی این ویژگی هم بیشتر صحبت میکنیم.
SEO و SEM چه تفاوتی با هم دارند؟
براساس توضیحی که بالا ارائه دادیم، حالا میتوانیم عمیقتر به سراغ درک تفاوت SEO و SEM برویم. برای مقایسهی عمیقتر لازم است چند فاکتور مهم تمرکز کنیم. این فاکتورها عبارتند از:
۱.تفاوت استراتژیها در SEO و SEM
همه چیز از تفاوت استراتژیها و اهداف سئو و بازاریابی برای موتورهای جستجو شروع میشود. در سئو هدف افزایش ترافیک وبسایت به کمک ابزارها و تکنیکهای مختلف است. سئو کارها به کمک بهینهسازی سرعت سایت، بهبود تجربه کاربری، تحقیق کلمات کلیدی، تولید محتوا، لینکسازی داخلی و… تمام تلاششان را میکنند تا وبسایت شما روی کلمات کلیدی مهم رتبه بگیرد. در حقیقت تمرکز سئو چندان روی افزایش فروش متمرکز نیست؛ حتی ممکن است جذب ترافیک ارگانیک لزوماً به افزایش فروش منجر نشود. برای مثال ممکن است با عبارت «گوشی s24» در گوگل لینک یک باشید، اما کاربر ترجیح بدهد برای خرید دیجیکالا را انتخاب کند یا سراغ خرید حضوری برود.
در بازاریابی از طریق موتور جستجو اما هدف اصلی جذب مشتریان بالقوه و افزایش فروش محصول یا خدمات است. در استراتژیهای SEM باید تلاش کنید تا به کمک ابزارهای مختلف مثل SEO، تولید محتوا، تبلیغات کلیکی و… در صفحهی نتایج دیده شوید و سپس برای جلب توجه مشتریان بالقوه تلاش کنید. استراتژیهای SEM بیشتر متکی بر درج تبلیغات و انتشار آگهیهای کلیکی است.
۲.سرعت رسیدن به اهداف تعیین شده
استراتژیهای سئو اغلب بهصورت ۳ تا ۶ ماهه نوشته میشوند؛ چون سئو یک مسیر بلندمدت است و نباید انتظار داشته باشید یک هفتهای یا یک ماهه به نتیجه برسد. براساس گزارش سایت ahrefs، میانگین عمر صفحاتی که در صفحهی اول گوگل قرار میگیرند، نزدیک ۲ سال است؛ لینکهایی که رتبهی ۱ را دارند هم حداقل ۳ سال از زمان انتشار شان گذشته است. نکته دیگر اینکه فقط ۲۲ درصد از مطالب صفحه نتایج در کمتر از ۱ سال به رتبههای بالای گوگل رسیدهاند.
این اعداد و ارقام را بگذارید کنار سرعت انتشار تبلیغات در گوگل ادز. اگر همین الان در گوگل ادز یک کمپین تبلیغاتی اجرا کنید، در کمتر از ۲۴ ساعت آینده میتوانید نتایج آن را ببینید. در واقع اگر سئو یک دوی ماراتن باشد، استراتژیهای SEM شبیه یک دوی سرعت عمل میکنند و در کوتاهترین زمان ممکن شما را به نتایج دلخواه میرسانند.
۳.پایداری نتایج
اگر سرعت رسیدن به اهداف در بازاریابی موتورهای جستجو اینقدر بالاست، پس چرا همچنان سئو طرفدار دارد؟ اینجاست که به مقایسه SEO و SEM از لحاظ پایداری نتایج میرسیم. اگرچه میزان رقابت در سئو هم خیلی بالاست، اما اگر مسیر را درست بروید و به رتبههای برتر گوگل برسید، میتوانید تا مدتها شاهد افزایش ترافیک وبسایتتان باشید.
ولی در تبلیغات کلیکی به محض اینکه بودجه کمپینتان تمام شده یا زمانبندی کمپین به پایان میرسد، دیگر لینک شما در صفحهی نتایج دیده نمیشود. در نتیجه ترافیک صفحهی مدنظرتان بلافاصله افت کرده و حتی صفر میشود.
در واقع شاید دوی ماراتن شما را خسته کند، اما وقتی به پایان مسیر میرسید، خوشحالی بیشتری هم نصیبتان میشود!
۴.تفاوت اهداف بازاریابی سئو و بازاریابی موتور جستجو
کسبوکارهایی که سراغ سئو سایتشان میروند، معمولاً به دنبال دستیابی به اهداف بلندمدت هستند. این اهداف میتوانند افزایش آگاهی از برند، جذب اعتبار، افزایش ترافیک وبسایت و اعتمادسازی برای کاربران باشد. خیلی از کسبوکارها دوست دارند در حوزهی فعالیتشان بهعنوان یک مرجع شناخته شوند. به همین دلیل هم برای تولید محتوای هدفمند و سئوی سایت هزینه میکنند.
در نقطهی مقابل لیست اهداف SEM بیشتر کوتاهمدت است. هدف از تبلیغات میتواند افزایش سریع فروش محصولات، معرفی محصولات جدید، آزمایش استراتژیهای تبلیغاتی و استفاده از فرصتهای فروش فصلی باشد. برای مثال اگر بخواهید به مناسبت بلک فرایدی یا شب عید یک کمپین فروش داشته باشید، باید سراغ SEM و تبلیغات بروید. فقط در این صورت است که میتوانید در سریعترین حالت کاربران هدفمند را به صفحهی لندینگ مدنظرتان بکشانید و آنها را ترغیب به خرید کنید.
نکته جالب اینکه از SEM گاهی برای تست سریعتر کلمات کلیدی و آزمایش توجه مشتریان نسبت به یک محصول خاص هم استفاده میشود. مثلاً اگر بخواهید محصول جدیدی را موجود کنید، میتوانید به کمک تبلیغات تحقیقات بازارتان را تکمیل کرده و متوجه شوید چقدر دربارهی شانس فروش این محصول و ریسکهای آن درست فکر کردهاید.
۵.مقایسه SEO و SEM از نظر هزینهها
خیلی وقتها به اشتباه گفته میشود که سئو هیچ هزینهای ندارد و راهکاری برای جذب ترافیک ارگانیک رایگان است. این تصور اشتباه به دلیل مقایسهی سئو و تبلیغات کلیکی ایجاد میشود. اینکه در سئو نیاز نیست به ازای هر کلیک به موتور جستجو مبلغی بدهید درست است؛ اما تولید محتوا، لینکسازی، انتشار رپورتاژ، استخدام سئوکار، پشتیبانی سایت و… مواردی هستند که از قبل برای آنها هزینه کردهاید. پس سئو سایت آنقدرها هم رایگان نیست.
البته اگر سئو را در کنار بازاریابی موتور جستجو قرار دهیم، میتوان گفت SEO ارزانتر از SEM است؛ اگرچه برای رسیدن به نتایج دلخواه در سئو باید مسیر طولانیتری را طی کرد.
در بازاریابی و تبلیغات باید به ازای هر کلیک هزینه کنید؛ تازه وقتی رقابت برای تبلیغ روی یک کلمه کلیدی افزایش مییابد، مجبورید بودجهی تبلیغاتتان را افزایش دهید. در حقیقت تبلیغات PPC زودبازده اما پر هزینه است. اگر حواستان به مدیریت هزینهها در SEM نباشد، این استراتژی بازاریابی حتی میتواند به شما ضرر بزند.
۶.کنترل و انعطافپذیری
در بازاریابی موتورهای جستجو میزان کنترل شما روی استراتژی خیلی بیشتر است. وقتی در گوگل ادز تبلیغ میروید، میتوانید مستقیماً میزان بودجه، مقدار BID، زمانبندی نمایش تبلیغ، کلمات کلیدی هدف و تنظیمات هدفگیری مخاطبان را تغییر دهید. در نتیجه مدیریت بیشتری هم روی فرایند بازاریابی و جذب ترافیک برای سایتتان خواهید داشت.
در نقطهی مقابل اما SEO فرایند جذب ترافیک را کاملاً به الگوریتمهای موتورهای جستجو واگذار کرده است. در استراتژیهای سئو نمیتوانید قرارگیری در رتبههای برتر گوگل را تضمین کنید؛ یا نمیتوانید مانع بازدید برخی از کاربران شوید و هدفگیری خاصی انجام دهید. نداشتن کنترل کامل بر ترافیک سایت یکی از معایب اصلی سئو وبسایت است.
چه زمانی باید از SEO و چه زمانی از SEM استفاده کنیم؟
تا اینجا دربارهی تفاوت SEO و SEM صحبت کردیم؛ اما چه زمانی باید از سئو استفاده کرد؟ و چه زمانی استفاده از SEM و تبلیغات کلیکی ارجحیت دارد؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال باید نیازها و اهداف کسبوکار را در نظر گرفت. البته توصیه کارشناسان دیجیتال مارکتینگ استفادهی همزمان و بهینه از هر دوی آنها است؛ ولی در ادامه به موقعیتهایی اشاره میکنیم که در انتخاب بین SEM و SEO تعیینکننده است.
چه زمانی باید از سئو استفاده کنیم؟
سئو مسیری است که همواره باید به آن پایبند بمانید؛ حتی اگر میخواهید از SEM بیشتر استفاده کنید، باز هم نباید سئوی سایت را از یاد ببرید. به جز این نکته، در موارد زیر هم باید سراغ سئو بروید.
۱)رسیدن به اهداف بلندمدت
اگر عجلهی چندانی برای رسیدن به اهداف کوتاهمدت ندارید یا موفقیت بیزینستان وابسته به جذب ترافیک ارگانیک در بلندمدت است، بهتر است سراغ استراتژیهای سئویی بروید. برای مثال سایتهای دایرکتوری نیاز به افزایش بازدیدکننده دارند و پلن بازاریابی آنها وابسته به جذب ترافیک است. در نتیجه برای به سوددهی رسیدن این پروژهها باید صبر و استمرار بیشتری داشته باشید. سئو سایت برای رشد پایدار در بلندمدت و افزایش اعتبار وبسایت مفید است.
۲)افزایش آگاهی از برند و کسب اعتبار
یکی از موقعیتهای دیگری که SEO عملکرد بهتری نسبت به بازاریابی موتور جستجو دارد، بحث افزایش آگاهی از برند و کسب اعتبار است. تولید محتوای مفید و فعالیت مستمر در این حوزه باعث میشود تا رفتهرفته به یک سایت مرجع در حوزهی فعالیتی کسبوکارتان تبدیل شوید. اگر با محتوا و بهرهگیری از استراتژیهای سئو بتوانید اعتماد کاربران را جلب کنید، موتورهای جستجو نیز اعتبار بیشتری برای سایتتان قائل میشوند.
۳)سرمایهگذاری بلندمدت روی وبسایت
سئو یک سرمایهگذاری بلندمدت است. پایبند ماندن به استراتژیهای سئو میتواند نتایج پایدارتری داشته باشد و روی رشد کسبوکارتان اثر بگذارد. وقتی سایتتان به رتبههای برتر گوگل میرسد، میتوانید با استمرار بیشتر و بهره بردن از تکنیکهای سئویی جایگاهتان را حفظ کنید و ترافیک سایت را همچنان افزایش دهید.
چه زمانی باید از SEM استفاده کنیم؟
استراتژیهای بازاریابی موتورهای جستجو نتیجهگراتر است و شما را سریعتر به اهداف تعیین شده میرساند. بر همین اساس از SEM در موارد زیر میتوانید کمک بگیرید.
۱)کسب نتایج کوتاهمدت
اگر میخواهید در مناسبتهای خاص مثل بلک فرایدی، شب یلدا، عید نوروز و… یک حراجی داشته باشید، استفاده از تبلیغات کلیکی به کارتان میآید. در این صورت با اجرای یک کمپین تبلیغاتی میتوانید نظر مشتریان بالقوه را جلب کرده و آنها را ترغیب به خرید کنید.
همچنین در مواقعی که میخواهید محصول جدیدی را به سایت اضافه کنید، اینکه بخواهید منتظر سئو بمانید، فروش شما را به تاخیر میاندازد. در این صورت هم استفاده از استراتژیهای SEM میتواند نجاتدهندهی کسبوکارتان باشد و روی افزایش فروش محصولات جدید تاثیر مثبتی بگذارد.
۲)آزمایش اثربخشی کلمات کلیدی و تحقیقات بازار
به گفته سایت AMA:
“If you’re planning an SEO campaign or other marketing initiatives, SEM can help determine which keywords and ad messages are most successful. This data can guide your long-term SEO strategy.”
«اگر در حال برنامهریزی برای کمپینهای سئویی یا سایر ابتکارات بازاریابی هستید، تبلیغات در موتورهای جستوجو (SEM) کمک میکند تا متوجه شوید کدام کلمات کلیدی و پیامهای تبلیغاتی موثرتر هستند. چنین دادههایی میتوانند راهنمایی برای استراتژیهای بلندمدت سئوی سایت باشند.»
۳)اهمیت فروش نسبت به هزینه
در برخی از موقعیتهای مارکتینگ ممکن است افزایش سریع فروش محصولات اهمیت بیشتری داشته باشد؛ در این صورت هزینه کردن برای SEM کاملاً قابل توجیه است. در نتیجه بهتر است سراغ تبلیغات کلیکی و کمپینهای گوگل ادز بروید تا نتایج بهتری بگیرید.
در نقطهی مقابل، اگر بودجه محدودی دارید و زمان هم مسئلهی خاصی برایتان نیست، بهتر است تمرکزتان را روی سئو سایت بگذارید. خصوصاً که در SEO میتوانید با بودجههای کم نیز کار را شروع کرده و پیش ببرید. اگرچه این انتخاب مسیرتان را طولانیتر میکند.
اشتباهات رایج در درک تفاوت SEO و SEM
برخی از اشتباهات رایج در درک و استفاده از استراتژیهای SEO و SEM وجود دارد که ممکن است شما را دچار مشکل کند. در ادامه میخواهیم دربارهی این اشتباهات رایج صحبت کنیم. بسیاری از این اشتباهات بهراحتی قابل اصلاح هستند.
۱.انتظار نتایج تضمینشده از سئو سایت
خیلی از افراد تصور میکنند سئو چیزی شبیه چوب جادو است. به نحوی که اگر یکی دو وِرد بخوانید، میتواند برای سایت ورودی ارگانیک بیاورد و روی فروش آن تاثیر شگفتانگیزی بگذارد. فراموش نکنید اجرای استراتژیهای سئو حداقل به ۳ تا ۶ ماه زمان نیاز دارند؛ همچنین در نظر داشته باشید که رسیدن به رتبههای یک تا سه گوگل ممکن است سالها طول بکشد. اینکه از سئو انتظار معجزه داشته باشید و به دنبال نتایج تضمینشده و سریع باشید، میتواند شما را به اشتباه بیندازد و حتی باعث هدر رفتن بودجهی کسبوکارتان شود.
۲.فراموش کردن ارتباط بین SEO و SEM
برخی از دیجیتال مارکترها وقتی صحبت از تفاوت SEO و SEM میشود، آنها را به طور مجزا و رقیب یکدیگر میبینند؛ اما در حقیقت سئو یکی از زیرمجموعههای بازاریابی در موتورهای جستجو است. در نتیجه باید از بهینهسازی و بازاریابی برای موتورهای جستجو در کنار هم استفاده کرد. بهترین حالت استفاده از سئو و SEM این است که به کمک تبلیغات ترافیک آنی و هدفمند برای سایت ایجاد کنید و همزمان برای کسب نتایج طولانیمدت و پایدارتر هم برنامهریزی کنید.
۳.در نظر گرفتن بودجههای بیپایان برای SEM
اینکه حد و حدودی برای بودجههای بازاریابی در موتورهای جستجو نداشته باشید یا روی چگونگی مصرف بودجه نظارت نکنید، خیلی وقتها میتواند فاجعه به بار آورد. برای مثال در سال ۲۰۰۵ یک داروخانه آنلاین برای تبلیغات SEM بودجهای نامحدود روزانه در نظر گرفت و تصورش این بود که نهایتاً روزانه ۱۰۰ دلار قرار است از این بودجهی پایه مصرف شود. بعد هم روی کلمهکلیدی «pharmacy» تبلیغ رفت؛ بدون اینکه از تنظیمات محدود کردن لوکیشن و زبان استفاده کرده باشد. نتیجه؟ فقط در همان روز اول هزینهی تبلیغات آنها به ۸۵ هزار دلار رسید؛ و فقط ۲ هفته نیاز بود تا هزینهی تبلیغات گوگل ادز آنها عدد ۴۹۳ هزار دلار را رد کند. در حالی که ارزش کل شرکت فقط ۵۰۰ هزار دلار تخمین زده میشد.
پس اگر میخواهید از تبلیغات گوگل ادز استفاده کنید، حواستان به بودجهی کمپین و نحوهی مدیریت آن باشد. در مقالهی «استراتژیهای قیمتگذاری در گوگل ادز» به طور مفصلتری دربارهی نحوهی مدیریت بودجه کمپینها صحبت کردهایم.
۴.تمرکز کامل روی SEO و فراموش کردن SEM
اینکه فقط روی سئو سایت تمرکز کنید و مزیتهای SEM را نادیده بگیرید، باعث میشود تا فرصتهای افزایش فروش را از دست بدهید. برای مثال هرسال در مناسبتهایی مثل بلک فرایدی و شب یلدا میتوانید به کمک تبلیغات گوگل ادز برای فروش بیشتر برنامه داشته باشید و از این فرصتها استفاده کنید.
در نقطهی مقابل تمرکز کامل روی SEM و از یاد بردن سئو سایت هم اشتباه است. چون نتایج حاصل از بازاریابی موتورهای جستجو ناپایدار است و صرفاً برای کسب نتایج کوتاهمدت کاربرد دارد. اگر به اهداف بلندمدت فکر میکنید، باید حواستان به سئو هم باشد.
۵.تصور رایگان بودن سئو سایت
وقتی از تفاوت SEO و SEM صحبت میشود، خیلیها از رایگان بودن ترافیک جذب شده از طریق سئو صحبت میکنند؛ اما در حقیقت سئو سایت آنقدرها نیز کم هزینه نیست. البته کسبوکارها نیاز نیست برای دریافت کلیکهای ارگانیک هزینهای به موتورهای جستجو بپردازند، اما برای رسیدن به رتبههای برتر باید برای تولید محتوا، تهیهی اشتراک ابزارهای سئو، استخدام کارشناس سئو و… هزینه کنند.
۶.فراموش کردن جلب رضایت کاربر در سئو و بازاریابی برای موتورهای جستجو
اگرچه داریم از بهینهسازی سایت برای موتورهای جستجو یا بازاریابی موتورهای جستجو صحبت میکنیم؛ اما هدف از SEO و SEM در قدم اول باید جلب رضایت کاربر و پاسخگویی به نیازهای او باشد. برای رسیدن به این هدف لازم است روی افزایش سرعت سایت، طراحی رابط کاربری مناسب، سازگاری سایت با دستگاههای مختلف، تولید محتوا متناسب با نیاز کاربر، استفاده از ویدئو و تصویر در محتوا و… توجه ویژهتری داشته باشید.
سخن آخر
در فضای دیجیتال مارکتینگ سئو و بازاریابی از طریق موتورهای جستجو نقشی حیاتی در دیده شدن کسبوکارها و افزایش فروش آنها دارند. تمرکز سئو روی اهداف بلندمدت است و به کمک بازاریابی موتورهای جستجو میتوان به اهداف کوتاهمدت و افزایش فروش محصولات فکر کرد. ترکیب هوشمندانهی این ۲ استراتژی میتواند کسبوکار شما را در مسیر رشد و موفقیت قرار دهد. در این مقاله دربارهی تفاوت SEO و SEM صحبت کردیم. اگر سوال دیگری در این رابطه دارید، در کامنتها پاسخگوی شما هستیم.